خسرو معلم

مهر: پررنگترین حضور شخصیت معلم در سینمای ایران را میتوان در کارنامه پوران درخشنده مورد توجه قرار داد که بیش از هر چیز متأثر از رابطه متقابل معلم و شاگرد و تأثیر مثبت کیفیت این رابطه بر بهبود مسائل کودکان است.

"رابطه" فیلمی ساده و روان است و به شکل گرفتن رابطه بین معلم مدرسه با پسرکی گنگ میپردازد که آرزوی حرف زدن دارد. در واقع کیفیت این رابطه که به واسطه نوع حضور و برخورد معلم ویژه میشود، باعث جاری شدن اولین کلمات نامفهوم بر زبان پسرک میشود.

پرداخت فیلم با تأثیرپذیری از روحیات زنانه کارگردان به گونهای بر لحظات دراماتیک متمرکز شده و کمک میکند روند شکلگیری این رابطه برجسته شود. در عین حال به نوعی بر اهمیت انگیزه اولیه در پسرک تأکید شده که به واسطه تشویق معلم بارور میشود.

درواقع شخصیت معلم کنشمند و پیشبرنده درام است. به گونهای که برای خروج از ایستایی و حرکت در مسیر پر فراز و نشیب، انگیزه اولیه را به پسرک میدهد. زندهیاد خسرو شکیبایی با حضور در این نقش آنهم زمانی که به واسطه شخصیت حمید هامون به اوج نیامده بود، توانست تصویری ملموس و صمیمی از یک معلم به یادگار بگذارد.

"عبور از غبار" دومین فیلم پوران درخشنده است که به رابطه یک معلم مدرسه با شاگردش در روستایی دورافتاده میپردازد. این بار مسائل و مشکلات خاص این معلم به گونهای پررنگ در تعامل با کارش قرار میگیرد و بار دراماتیک این رابطه پررنگتر است.

این اثر مهجورترین و به نوعی ملموسترین فیلم کارنامه درخشنده است که از تصنع و احساساتزدگی هم به دور است. بخش عمده جذابیت فیلم و تفاوت آن با نگاه حاکم بر "رابطه" این است که این بار رابطه شکلگرفته بین معلم و شاگرد تنها به برطرف شدن مشکل کودک نمیانجامد، بلکه معضل زندگی معلم را حل میکند.

این گشایش بر اساس شکلگیری رابطهای مطابق با الگوهای کلاسیک، میان معلم و شاگرد است که دچار نوعی تضاد و درگیری هستند. تأکید بر غربت معلم و همسرش که بیماری زن آن را برجستهتر میکند، موقعیتی بحرانی فراهم میکند که سرانجام با اهدای کلیه مادر پسرک به همسر معلم حل میشود.

مرحوم شکیبایی در این فیلم هم تصویری به یادماندنی از معلم ترسیم میکند که قابی بسته و کلیشهای نیست. آسیبپذیر بودن وی در جایگاه یک معلم علاوه بر شخصیتپردازی در نوع بازی وی نیز به تصویر درآمد تا معلم فیلم "عبور از غبار" در ذهن مخاطب باقی بماند